Joshua Livestro & Edwin van de Haar (foto’s & verslag)

Maandag 23 september
Thema van de avond: “VVD is te links en voert amper een liberaal beleid”

Sprekers: Edwin van de Haar en Joshua Livestro
Edwin van de Haar

“Goedenavond, dank voor de uitnodiging. Waarom staan wij hier? Omdat wij dit geschriftje hebben gemaakt ‘Helder liberaal, duidelijk rechts: voorstellen voor een inhoudelijke heroriëntatie van de VVD.’ Vanavond te koop voor 10 Euro voor belangstellenden. Waarom hebben we dit gedaan? Dat zal ik eerst uit de doeken doen. Ik zal iets zeggen waarom wij vinden dat de VVD te links is en of het begrippenpaar links-rechts überhaupt nog betekenis heeft in de Nederlandse politiek. Daarnaast zal ik iets zeggen over het belang van de ideologie. Daarna gaat Joshua verder en zal wat inhoudelijke punten behandelen die wij hebben opgeschreven.
Onze stelling
Onze stelling is dat de VVD te links is en amper een liberaal beleid voert. Waarom hebben we het geschreven? Onvrede, dat is de belangrijkste motivatie om in de pen te klimmen. Fundamentele kritiek ook. Fundamentele kritiek op VVD zoals deze de afgelopen vier jaar zich heeft ontwikkeld. VVD was een zelfgenoegzame partij die al dan niet bij gratie van Wim Kok op weg was de grootste partij te worden. Althans zo leek het heel lang. Maar daar kwam weinig van terecht, weten wij nu. De strategie van Dijkstal en de zijne was stil blijven zitten en geen discussie oproepen, ook geen discussie toestaan in de fractie of partij omdat de inschatting werd gemaakt dat als wij stil zitten worden we wel de grootste. Dat was het enige doel: de grootste partij te worden. Ik geloof dat de term was ‘een brede volkspartij te worden’. Wat er dan moest gebeuren op het moment dat je de grootste zou worden daar hadden maar weinig mensen over nagedacht.  
Pim Fortuyn
Maar, daar stak Pim Fortuyn een stokje voor. Het gat aan de rechterkant was gewoon te groot en Fortuyn zag dat goed. Hij stapte erin, wat je verder ook van de LPF en gebrek aan onderbouwing van de standpunten kunt denken, feit was wel dat hij een gat in de kiezersmarkt aanboorde en dat op een hele vakkundige manier uitspeelde. Het tragische gevolg weten we inmiddels allemaal.
De VVD stond erbij en keek ernaar. Eén van de grote klachten van de VVD leden, maar ook VVD kiezers is geweest ‘Waar was de VVD dan? Waar was Dijkstal dan? Waarom lieten jullie de klassieke VVD thema’s wegkapen?’
Wij denken dat een hele grote oorzaak lag in het feit dat er te weinig nieuwe ideeën waren, te weinig aansprekende gezichten waren en te weinig discussie in de partij. Visie ontbrak, niemand wist echt waar het naar toe moest behalve dan naar het Katshuis.
De campagne
De campagne is redelijk mislukt. Er viel op gegeven moment ook niets meer van te maken en het maakt ook, denk ik, niet uit dat die campagne een week te vroeg is gestopt. Ik denk niet dat je in die laatste week nog zoveel winst had kunnen halen. Ik hoorde Willibrord van Beek laatst nog zeggen met betrekking op de OZB (iemand beweerde dat dit punt niet goed in de campagne naar voren was gekomen) dat ‘we daar in de laatste week niet aan toe gekomen waren. ‘ Tja, aan me hoela, het was allang bekend dat de VVD de OZB wilde afschaffen en het had echt niets uitgemaakt hoeveel campagnegeroffel je er tegenaan had gegooid.
De vraag drong zich op bij de kiezer, volgens ons, ‘is de VVD nog wel rechts?’. De partijleiding straalde in ieder geval uit dat dit niet het geval was. De kiezer dacht in ieder geval van niet en stemde met de voeten. Wij zitten nu met de brokken en LPF en CDA met de winst.
We hebben iets verkeerd gedaan
Het is erg opmerkelijk dat op een verkiezing waar een enorme ruk naar rechts wordt gemaakt de VVD zo enorm pak slaag krijgt. Dan heb je echt iets verkeerds gedaan, volgens ons. Ik heb links en rechts nu een paar keer in de mond genomen en u kunt nu zeggen dat u uit de krant hebt vernomen dat dit niet meer bestond. Volgens ons is dat modieus gebrabbel, ingegeven door mensen vooral aan de linkerkant van het politieke spectrum die inderdaad wat water bij de wijn hebben moeten doen. Maar volgens ons is die links-rechtsschaal nog steeds vitaal. Dat blijkt ook uit politicologisch onderzoek. Onderzoek onder kiezers. Het grappige is dat iedereen wel goed aanvoelt wat ermee bedoeld wordt, maar dat het niet voor iedereen op elk moment hetzelfde is. Maar dat is ook de kracht van die tegenstelling, blijkt. Het is in ieder geval erg arrogant om te beweren dat die tegenstelling niet meer relevant is. Dat is namelijk erg arrogant ten opzichte van de kiezer. Want, als het hem of haar wordt gevraagd dan komt dus keer op keer uit dat het een hele relevante tegenstelling is. 94% van de Nederlandse kiezers bij het bepalen van zijn partijkeuze in het stemhokje de links-rechtsschaal een handig hulpmiddel vindt. De links-rechtstegenstelling is in de onderlinge tegenstelling onverminderd relevant gebleken. Onder andere Koole, die nu voorzitter is van de PvdA (die zijn eigen onderzoek ook misschien wat beter ter harte had moeten nemen) heeft een uniek onderzoek gedaan waarin zij zowel kiezers als partijleden onderzochten en gekeken wat voor verschillen daar in zitten in oriëntatie en standpunten. Wat kwam daar uit, ik neem de tegenstelling PvdA-VVD, 81% van de VVD kiezers plaatsen zich op de links-rechtsschaal, rechts. 86% van de niet zo actieve partijleden doet dat ook, evenals 83% van de actieve partijleden. Bij de PvdA kiezers plaatsen 75% zich links. 97% van de niet zo actieve partijleden plaatsen zich ook links en 95% van de actieve partijleden ook. Dan kan je dus niet blijven aankomen dat links-rechts van nul en generlei waarde meer is. Hoewel er wel degelijk aanpassingsmogelijkheden zitten in die links-rechtsschaal, lijkt het ons dat het heel evident is dat het nog steeds net zo belangrijk is als in de jaren 70 waarin men beweert dat ‘toen’ was er pas polarisatie en toen stelde het wat voor. Voor ons VVD-ers is die links-rechtsschaal even belangrijk als altijd.
Waar staan we?
Maar, de VVD is in beginsel geen rechtse partij maar een liberale partij. Hoe past dat dan op elkaar. Nou, naadloos. Mensen hebben het idee van ‘de kiezer die zweeft, die weet niet meer zo goed waar hij naar toe moet, dus moeten wij als partij maar een beetje in het midden aanklonteren, dan komt het allemaal wel goed…’. Volgens ons is dat geen juiste strategie en is dat gebleken op 15 mei. Waarom? Omdat het wel zo is dat het niet meer zo is als vroeger. De zwevende kiezer is wel op zoek naar iets. Het is wél een kiezer. Het is niet een kiezer die zich heeft afgewend van de politiek en thuisblijft. Als partij moet je duidelijk zijn en een landingsplaats bieden, anders zweven ze gewoon verder naar andere partijen.
Ons inziens is bewogen ideologie, alweer zo’n beladen woord, net zo belangrijk als die links-rechtstegenstelling. Wat is dat ideologie? Ideologie is de inhoud van een politieke stroming, de visie van een politieke stroming, de plannen voor de toekomst: hoe de samenleving eruit zou moeten zien. Ideologie geeft als het goed is richting aan de politiek. Een politiek zonder richting die leidt naar pragmatisme, opportunisme, D66, wat dan ook. Dat moeten wij niet hebben als VVD. Waarom niet? Omdat in artikel 1 in onze beginselverklaring staat dat wij een liberale partij zijn. Dus dan mag je van een liberale partij verwachten dat zij liberale standpunten inneemt. Ons inziens is het zaak dat de VVD terug gaat naar klassiek liberale grondslagen. Simpelweg omdat dat de oorsprong is van het liberalisme waar de meeste juiste ideeën vandaan komen.  (Smith, Hume, Locke etc)
Het mooie is dat de verbinding tussen liberalisme en links-rechtsschaal, die zit ‘m in dat de klassiek liberale punten in de hedendaagse politiek als rechts worden gezien door de kiezer. De kiezer die het liberalisme geen moer kan schelen die zal toch op basis van de inhoudelijke standpuntbepaling van de VVD tot de conclusie komen dat het een mooie rechtse partij is en daar wel wat in ziet. De koppeling is indirect in deze. Je hoeft als VVD geen water bij de wijn te doen om een rechtse partij te worden. Nee, je gaat alleen consequent conclusies trekken wat je toch al voorstond.”
 
Joshua Livestro
Goedenavond. Niet wanhopen, we zijn al halverwege. Maar ik moet u wel teleurstellen dat het meest interessante onderdeel al is geweest, over koers, strategie, grote beschouwing etc. Nu komen we toe aan het zwaardere werk van het betoog. Een beetje vlees op het geraamte plaatsen van datgene wat Edwin heeft voorgelegd. Toen ik de werkverdeling zag dacht ik nog: dat heeft hij mooi geregeld voor zichzelf. Alle krenten eruit gepikt en laat mij nu de pap opeten.
De kern
Maar, bij nader inzien denk ik dat we nu tot de kern van het betoog komen. Omdat we, in dat wat ik ga bespreken, iets van het gevoel van een missie terug willen krijgen in de partij. In wezen, waarom bent u hier allen vandaag? Waarom bent u wel/geen lid van de VVD? Niet alleen omdat Hans Dijkstal zo’n aardige man was. Hij is een aardige man, maar dat op zich was niet voldoende.
Dat idee van missie staat centraal. Ik denk dat we dat het beste kunnen toelichten aan de hand van de tien punten die we voor het gemak voor de luie journalisten in een pamflet hebben opgenomen. Die mensen hebben het druk en kunnen over het algemeen toch nauwelijks lezen, dus dan stop je het maar in een paar kernpunten voorin. Ik zal voor het gemak van het debat er een paar uitpikken om te proberen uit te leggen wat wij met het belang van die missie bedoelen.
Dan komen we meteen bij het eerste punt: kiezen voor een duidelijke afbakening en minimalisering van staatstaken. Edwin sprak al over het onderscheid  links-rechts waarbij de nadruk werd gelegd op staats- vs eigen initiatief in de oplossingen. Dat betekent dat juist voor een partij die veel in het eigen initiatief zoekt een duidelijk initiatief kan worden verwacht en een eigen inbreng in het debat over de afbakening en minimalisering van de staatstaken. Als er te veel staat is, wat is er dan teveel? Wat zijn de kerntaken van de staat? Wat zijn de negatieve prioriteiten, om het op z’n Brussels te zeggen. Ik verwijs daarbij bewust naar Brussel omdat daar op dit moment in de Conventie, een vertegenwoordiging van afgevaardigden van verschillende lidstaten door een aantal zeer interessante en intelligente mensen (en Hans van Mierlo) wordt gesproken over juist dit thema. Wat wordt men in Europa geacht te doen en wat wordt men niet geacht te doen. Wat zijn de kerntaken, wat zijn de negatieve prioriteiten, ofwel de dingen die men absoluut niet zou moeten doen.
Het stuit ons tegen de borst
Het stuit ons in zekere zin tegen de borst dat het debat over juist deze voor de VVD essentiële zaak nauwelijks wordt gevoerd. We zouden van de VVD wat dat betreft een grotere inspanning verwachten. Zeker een partij die van een missie op dit punt bewust is. Wij proberen in dit pamflet hier een kleine aanzet toe te geven en stellen daarbij ook dat het wat ons betreft niet los kan worden gezien van de discussie over belastingstelsel, over belastingheffing in het algemeen. Wat wij denken dat de makkelijkste, als het ware de kortste manier van het afdwingen van een discussie over kerntaken ligt in controle van de geldkraan van de overheid. Wij zijn onbeschaamd voorstander van belastingverlaging. Niet alleen omdat wij denken dat het leidt tot een vrijere en daarmee betere samenleving, maar ook omdat wij denken dat daarmee eindelijk de discussie over de kerntaken vlot kan worden getrokken. Eén van de kernpunten van de belastingparagraaf van dit boekje is het proberen af te rekenen met één van de ondoordachte dogma’s in de VVD, namelijk van de hypotheekrente aftrek. Ik zie nu natuurlijk velen onder u met een eigen huisje een beetje verbleken. U moet wel beseffen dat de prijs van de hypotheekrenteaftrek niet alleen die is van een hogere basistarief, maar ook naar onze mening het doelloos rondpompen van geld is. Wie profiteren daarvan. Niet u als huizenbezitter. Een verstandiger systeem kan worden geconstrueerd waar u voor het verlies van uw hypotheekrente aftrek wordt gecompenseerd door middel van lagere belastingtarieven. Wie er wel van profiteren zijn de mensen op Financiën die zich bezig houden met het in stand houden van dit waanzinnig gecompliceerde systeem en daarnaast bepaalde lobbyisten van belastingadviseurs en nog wat clubs…en de hypotheekbanken.
Dit valt in een wat breder pleidooi voor het afschaffen van de progressieve inkomstenbelastingen überhaupt. Ik kan het nu niet samenvatten want ik weet dat Edwin mij na tien minuten genadeloos de mond zal snoeren. Ik moet verder. We moeten vooruit.
Kyoto
Ik wil nog één ding er vol uitpikken en dat is Kyoto. Dat is in het Nederlandse debat een aardig huisje. Het is er een waar frictie verder de overhand heeft boven feiten. Voor een partij als de VVD die drastische maatregelen alleen in een uiterste noodzaak zou moeten voorstaan, is het wat ons betreft een grote opdracht om alle wollige taal en ongefundeerde clichés uit dat debat weg te snijden. Dat zou niet beter kunnen dan door de Kyoto voorstellen af te stemmen. In Kyoto gaat het in feite om vier grote vragen: warmt de aarde op? Heeft dat iets te maken met menselijk gedrag? Kunnen we er iets aan doen? Moeten we er iets aan doen? Over geen van die vier vragen is er enige maten van wetenschappelijke consensus. Geen enkele. En toch rennen we met z’n allen af op de ratificatie van Kyoto die miljarden zal kosten en in de meest optimistische berekeningen zal leiden tot een aanpassing, in positieve zin, van 0,02 graden Celsius ten opzichte van de voorspelde verwarming van de aarde. Dus, een heleboel geschreeuw voor nauwelijks enige wol.
Normen en waarden
Ten slotte aandacht voor de normen en waarden of zoals Kooten en de Bie die graag noemen ‘de wormen en naarden-paragraaf. Anders dan sommige VVD-ers die zich nadrukkelijk hebben gedistantieerd, in eerste instantie, van het debat van de ‘tegeltjes-wijsheden’, denken wij dat het wel degelijk een essentiële en zeer liberale activiteit is om met dat debat bezig te houden. We verwijzen daarbij niet te onrechte naar Adam Smith die begint met een bezinning wat goed is voordat hij tot de conclusie komt dat een goede samenleving en een goed leven een vrij leven is. Van daaruit komt hij pas met een beschouwing van de vrije markt. We denken dat de afgelopen dertig jaar zelfs binnen de VVD de oude burgersfatsoensnormen nog te weinig zijn uitgedragen. We mogen ons daar best sterk voor maken. De kiezer verwacht dat, denk ik, van ons. De kiezer heeft op tal van punten geconstateerd dat door dit soort kerntaken te verwaarlozen de VVD zich een té linkse partij en een té weinig liberale partij heeft betoond. Wat ons betreft doen we het anders en ik denk dat we wel tot een consensus kunnen komen dat het ook anders moet.