Michiel van Hulten (PvdA), Lid Europees Parlement (verslag)

Politiek Café, Den Haag, 23 Juni 2003

Michiel van Hulten

De titel die ik vandaag heb meegegeven; ‘Gaat de commissie Prodi ook ten onder aan schandalen’, was eigenlijk puur bedoeld om de journalisten hier naar toe te lokken. Ik ga vandaag niet zeggen dat de commissie moet aftreden. Voor dat ik begin met mijn verhaal over de commissie, vandaag was het nieuws, en dat weten de meeste mensen waarschijnlijk nog niet, dat Piet Dankert zaterdag overleden is. Piet Dankert was staatssecretaris voor Europese zaken voor de Partij dan de Arbeid, voorzitter van het Europees Parlement van 1982 tot 1984 en ook oud lid van de tweede kamer en ik denk één van de grote Europeanen binnen de Partij van de Arbeid. Ik heb hem goed leren kennen toen ik zelf actief begon te worden binnen de Partij van de Arbeid. Toen ik studeerde in Engeland en in Brugge heb ik hem uitgenodigd om te spreken. Ik heb toen veel contact met hem gehad en ook later heb ik veel contact met hem gehad. Ik zie hem toch als een soort mentor binnen de PvdA, het is dan ook wrang nieuws dat hij op zo een jonge leeftijd is overleden. Ik wil dan ook op deze manier mijn betrokkenheid laten blijken.
Ik heb de afgelopen jaren voor een groot deel besteed aan de hele discussie over de hervormingen in Brussel van de commissie en het Europees parlement. In 1999 was er een groot probleem met het imago van Europa, veel negatieve berichtgeving over de Europese commissie, over het Europees parlement. Er waren allerlei verhalen over fraude, over onregelmatigheden, de commissie moest af treden vanwege de schandalen en dan met name de onthulling die kwam van buiten van de Nederlandse klokkenluider. Sindsdien is er heel veel gebeurd. Bij de nieuwe commissie werd aangekondigd dat er een aantal hervormingen zouden worden doorgevoerd, hervormingen vooral op het gebied van personeel en financiën en een groot deel van deze hervormingen is inmiddels geïmplementeerd. Maar toch zie je nog, en dat was deze week heel duidelijk, dat er nog veel wordt geschreven over problemen. De Financial Times opende met de kop waarin geïmpliceerd werd dat Prodi op de hoogte was van problemen bij Eurostat, het statistiekbureau van de Europese commissie in Luxemburg, waar blijkt dat de directeur en de directeur-generaal een geheime bankrekening hebben geopend waar illegaal geld naar toe werd gesluisd. Dat moet nog allemaal onderzocht worden, dat moet nog bewezen worden, maar er waren toch problemen. Vorige week was er een hoorzitting in de commissie, waar de drie commissarissen uitleg kwamen geven over de situatie bij Eurostat. Ze zeiden daar dat ze als commissaris nooit op de hoogte waren geweest van die problemen. Het klopt dat het verhaal van de Financial Times is deels gebaseerd op een interview met de directeur-generaal zelf die zich uiteraard vrij wil pleiten van alle daden en op een uitgelekte brief van Prodi aan een Deense europarlementariër die weliswaar over Eurostat ging, maar over een ander aspect van Eurostat. Waarom is dit belangrijk, ik denk dat dit belangrijk is dat de Financial Times, want dat zagen we ook vorige week toen dat artikel gepubliceerd werd, toch een groot deel (zeker voor de Britse pers) de toon zet voor hoe mensen tegen Europa, tegen de commissie aankijken. Dus ook al was het verhaal behoorlijk opgeklopt; het zette toch de toon, zeker die dag in het Europees parlement en verder ook in de berichtgeving in heel Europa. En vandaar de vraag die ik mezelf stelde; gaan deze commissie nu ook ten onder. Gaat hetzelfde gebeuren als in 1999 toen de Europese commissie vanwege die fraudeperikelen op moest stappen. En mijn antwoord is, in dit stadium, nee. Dat denk ik omdat er ontzettend veel strandde afgelopen vier jaar, wat wellicht nog onvoldoende zichtbaar is. Naar het Europees parlement kijkend naar de commissie heb je te maken met een heel ander orgaan dan daar vier jaar geleden zat. Ik was zelf nog geen lid van het Europees parlement in 1999, maar ik heb het op de voet gevolgd en ik weet van mijn Europese collega’s in het parlement dat zij het er over eens zijn dat de Europese commissie zich ook heel anders opstelt ten aanzien van dat parlement. Vier jaar geleden was er nog sprake van een commissie die eigenlijk niet met het parlement wilde samenwerken, die eigenlijk geen informatie wilde verstrekken en hoe anders is het vandaag. Je hoeft maar te roepen en ze staan al voor de deur en gaan in gesprek met verschillende commissies in het Europees parlement. Dus de houding van de Europese commissie is volstrekt veranderd. Daarnaast gaf ik al aan, is er ontzettend veel gebeurd omtrent de hervormingen. Vaak ontzettend saaie maatregelen die de pers nooit halen, hervormingen van vooral financiële regels, hervormingen van personeelsbeleid wat bijna is afgerond. Zaken die niet echt tot de verbeelding spreken, maar die wel ontzettend belangrijk zijn. Als je nagaat dat de Europese commissie de afgelopen 50 jaar een soort Frans administratief model heeft gevoerd zonder dat er ook één verandering heeft plaatsgevonden tot 1999. Terwijl zelfs in Parijs hervormingen zijn doorgevoerd in de manier waarop het antwoordapparaat werkt. Dus was er een enorme inhaalslag te maken en dat is denk ik toch ook voor een groot deel gebeurt. Waarom is er dan toch zo een negatieve toon, zo een negatieve berichtgeving en waarom slaagt de commissie er dan niet in om het te veranderen. Daar heb ik een aantal verklaringen voor. Het ene heeft te maken met hoe het Europees parlement werkt en hoe de commissie begrotingscontrole (waar ik lid van ben) in het bijzonder werkt. De hele discussie over de toekomst van Europa, de federalisten versus de sceptici. Die hele discussie wordt onder een vergrootglas gevoerd in de commissie begrotingscontrole. De grote voorstanders van Europa maken er deel van uit en de grote tegenstanders van Europa maken er deel van uit. Iedere ambtenaar bij een Europese instelling die het oneens is met de superieuren en dat naar buiten toe meldt, wordt aangemerkt als klokkenluider en geniet een soort bescherming in de ogen van de media en van het publiek en noem het maar onaantastbaar. Dat is niet altijd onterecht, er zijn nog steeds gevallen waarin klokkenluiders naar buiten treden, bij Eurostat was er ook zo één, en terecht onze bescherming, onze steun verdienen. Maar het is niet altijd zo. Een prominent voorbeeld van iemand waarbij dat niet zo is, is; Andreasen, de accountant van de Europese commissie die werd overgeplaatst omdat ze het oneens was. Ze had op sommige punten gelijk in haar kritiek en zeker dat het countingsysteem van de commissie deugde voor geen meter en dat deugt eigenlijk nog steeds niet. Maar haar voornaamste kritiek was op de nieuwe regels die per januari in werking zijn getreden. Wetgeving die door het Europees parlement en de raad samen is aangenomen, politieke keuzes waarmee je het oneens kunt zijn, waar je samen wel weer uitkomt. De zaak Andreasen is één van de zaken die de afgelopen weken en maanden ontzettend veel aandacht heeft gekregen en ik denk dat er te weinig over gesproken is. Het beeld wat geschetst wordt klopt niet helemaal, ik denk dat er heel veel veranderd is en dat er te weinig erkenning voor is. En ik hoop maar dat dat in het komende jaar wel zou komen. Maar er is een breder voorbeeld. Eén van de redenen, denk ik, dat de commissie zo zwaar onder vuur ligt, is het gebrek aan legitimiteit en dat van de hele Europese Unie. En het financiële beleid, het wanbeheer, vriendjespolitiek is een prachtige stok om Europa mee te slaan. Je ziet het in de commissie begrotingscontrole, daar zit ook redelijke pers, de verhalen die verkopen goed, maar het is gewoon een manier om aan te tonen dat Brussel niet werkt, dat Europa niet werkt. Is dit terecht? Nee dit is niet terecht, natuurlijk zijn er wel problemen, maar dat wordt wel ontzettend uitvergroot. Wat kunnen we hier aan doen? Ik denk dat we de komende maanden heel weinig kunnen doen, want het is een proces wat een lange adem is. Het gaat een hele lange tijd duren voordat de Europese commissie wel efficiënt werkt.Voor die hele cultuurverandering is doorgevoerd is, dat gaat niet in één periode. Het gaat wel gebeuren. Als je kijkt naar waar al die problemen door komen, waarom zijn er steeds onthullingen over fraude en onregelmatigheden. De Europese commissie maakt niet alleen wet en regelgeving, maar er wordt ook van de Europese commissie verwacht dat ze al die regelgeving met al z’n details en al z’n complexiteiten in de dagelijkse praktijk implementeren en controleren. Als je kijkt naar de wetgeving op het gebied van landbouw of die van structuurfondsen, dat zijn onmogelijke regels om uit te voeren. Het grootste gedeelte van het budget wordt beheerd door de lidstaten, niet door de Europese commissie zelf. Je kunt niet van de Europese commissie verlangen dat zij verantwoordelijk zijn en verantwoording af leggen voor de manier waarop de lidstaten al dat geld besteden. Dan kun je ophouden en zeggen dat dat zo is en dat dat jammer is, maar volgens mij moet je verder gaan. Je moet tot de conclusie komen dat de Europese commissie af moet van al die taken. Dat de Europese commissie terug moet naar de kern, ze moeten er zijn voor wet en regelgeving, ze moeten er zijn om te zorgen dat richtlijnen correct worden uitgevoerd, maar al die subsidie potjes, al die projectbudgetten die er zijn, al die honderden ambtenaren die dagelijks bezig zijn met het controleren van subsidies, dat is ondoenbaar werk. Het lijdt tot veel te veel regelgeving, het leidt tot situaties waarin degene die het geld ontvangen ontzettend lang moeten wachten op het geld. Mijn ervaring is als ik spreek de mensen die in Nederland die subsidies ontvangen, dat je komt tot de conclusie dat je soms beter af bent zonder dat geld, omdat het geld in ieder geval nationaal moet worden beheerd. Ik denk dat het heel belangrijk is om te kijken naar wat zijn de taken van de commissie, hoe kunnen we die taken beheersbaarder maken en hoe kunnen we zorgen dat de commissie niet een budget van 100 miljard euro moeten beheren en controleren terwijl ze daar geen enkele mogelijkheid toe hebben gezien de complexiteit van al die regels vanuit Brussel. Dat los je niet op door al dat beleid dan maar af te schaffen, door het landbouwbeleid af te schaffen, maar volgens mij moet je het wel terug geven aan de lidstaten. Ik denk dat dat de beste manier is om te zorgen dat Europa efficiënter gaat werken. Dus het landbouwbeleid terug naar de lidstaten en het structuurfonds ook terug naar de lidstaten. We hebben een prachtig voorbeeld nu met de toetreding waar Polen het recht krijgt om 1 miljard uit de structuurfondsen vrij te besteden zonder daarover verantwoording te moeten af leggen aan Brussel, omdat men erkent dat als Polen zich aan de regels zou moeten houden, dat er dan de komende jaren in Polen niks kan gebeuren. Ik denk dat het een belangrijke erkenning is dat zo een systeem werkt en ik denk dat zo een erkenning ook zou moeten worden overgeplaatst op de rest met name de landbouw en de structuurfondsen. De structuurfondsen worden de komende jaren ingrijpend hervormd, dat is de bedoeling. Er komt een nieuwe programmaperiode aan en ik denk dat is een prima aanleiding om die zaak weer op de rails te krijgen. Als ze zo een stap zetten zodat de commissie zich weer op zijn kerntaak kan richten hier in Brussel, dan denk ik dat we een goede kans maken om te zorgen dat al die verhalen over fraude, onregelmatigheden eindelijk de wereld uit worden geholpen. En dat het weer kan gaan over inhoud, over wat willen we met Europa in de toekomst.