Rikus Jager (CDA) Lid Tweede Kamer (foto’s & verslag)

Politiek Café, Den Haag maart 2005

Gustav Elkhuizen & Rikus Jager

Goedenavond! Mijn Naam is Gustav Elkhuizen, gemeenteraadslid in Nieuwkoop in portefeuille grond, natuur en milieu. Dat is heel toepasselijk, want op de website stond het onderwerp van vanavond Nederland wel of niet op slot, want we hebben de afgelopen week mee kunnen maken dat er een aantal politieke partijen in Nederland zijn geweest, die getracht hebben de bestuurlijke vernieuwing voor de komende vijf à tien jaar weer op slot te krijgen, dus wat dat betreft zijn we bijzonder actueel.

Economie, ecologie wel of niet in balans, Nederland op slot en dan begin ik met een aantal natuurrichtlijnen die wij uit Brussel over ons heen hebben gekregen. De kranten hebben er al over vol gestaan ten aanzien van de Maasvlakte, waar ik niet over zal uitweiden, maar dat doet Rikus. De vogel en habitat richtlijnen zijn inmiddels over Nederland uitgewaaierd. En de vogel en habitatrichtlijnen voor degene die dat niet weet: heel simpel gezegd: heeft ten doel de bescherming van bijzondere planten en dieren die daar voor op de lijst zijn gezet.

Buiten de vogel en habitatrichtlijnen hadden wij natuurlijk al een hutspot aan bestemmingsplannen, streekplannen, flora en faunawet, natuurbeschermingswet en een aantal Convenanten zijnde Wetland Convenanten, Belvedère. Kortom, het is een berg spaghetti waar je in Nederland mee te maken hebt en waar je wel haast door de bomen het bos niet meer ziet.

De vogel en habitatrichtlijnen, alsmede de flora en faunawet bieden mensen, ondernemers, verenigingen een uitgelezen mogelijkheid om te gaan procederen op het moment dat men vindt dat een economische activiteit in de buurt van een natuurgebied of in een natuurgebied niet past of een verstorende activiteit is.

Als stok achter de deur hebben we dan inmiddels ook nog de Europese Commissie die forse boetes op kan leggen, wat al een aantal keren is gebeurd of economische activiteiten kan stop leggen. Bijvoorbeeld, iedere gemeente en ik kom straks wel op de voorbeelden, die een buitenwijk wil bouwen, bijvoorbeeld in het Groene Hart om een voorbeeld te nemen hier in de nabijheid of een industrie die hoopt uit te breiden of een ondernemer die denkt van verrek laat ik eens een pannenkoekenhuis in het Groen Hart gaan neerzetten, loopt het risico door een vereniging, een particulier of een natuurbeschermingsorganisatie op de vingers getikt te worden.

Nu hebben we het over natuur en iedereen is voor goede natuur of laat ik het zo zeggen: ik ben in de politiek maar ook op straat nog nooit iemand tegen gekomen die voor slechte natuur is, maar de natuur die wij in Nederland hebben, bedient niet altijd het predikaat natuur. En toch liggen al deze richtlijnen er op. Ik zal u een voorbeeld geven; dichtbij huis in de Watergraafsmeer in Amsterdam daar hebben we een stukje kale vlakte, waar ik met de beste wil van de wereld en ik heb natuur en milieu in portefeuille niet het predikaat van beschermde natuur aan kan geven, behoudens een brandnetelopslurpende bioloog die daar anders over denkt. Maar langs dit stukje kaal vlakte wil men een weg aan leggen naar een universiteiten complex. En in dit gebied, naar alle waarschijnlijkheid, bevindt zich een geel gestreepte pad. Die geel gestreepte pad zal naar alle waarschijnlijkheid tot gevolg hebben dat deze weg, deze noodzakelijke weg, langs deze kaal vlakte tijdelijk wordt stop gelegd of lang wordt stop gelegd of niet wordt aangelegd. Het ironische van het geval is, als je even gaat kijken welke biotoop deze geel gestreepte pad op prijs stelt, dan zijn dat kaal vlaktes met hier en daar een plasje en naar mijn mening , past dat dus ook in een nieuwbouw wijk.

Verschillende delen van Nederland, ik had eigenlijk geschreven de meeste delen, maar laat ik me wat gematigd opstellen. Verschillende delen van Nederland zitten dienaangaande ook op slot. Dorpen en steden die de pech hebben niet alleen in een natuurgebied te wonen, maar in de nabijheid van een natuurgebied te wonen vrezen voor hun economische toekomst. En dan hebben we het over dat habitat vogel richtlijnen, maar ook u in de stad als randstedeling komt aan de beurt, want de waterrichtlijnen zullen ook de grote steden gaan treffen. En dan heb ik het nog geen eens gehad over de nieuwe reconstructie wet en ik adviseer u dat even te volgen, want dan hebben we Nederland inderdaad volledig op slot.

Wat betreft de aanwijzing van gebieden, dat is een heel proces geweest en daar zit toch iets ridicuul in. Ik zal u een voorbeeld geven: de Westerschelde hebben wij aangewezen of wij, heeft LNV aangewezen.
De Westerschelde is een vitale economische verkeersader via de weg in Zeeland. Je zou je ook af kunnen vragen, waarom niet de Oosterschelde? Want toen we de Deltawerken gingen aanleggen, werd dus ook impliciet gezegd, nou laten we er dan een fantastisch natuurgebied van maken, dan kies je toch voor de Oosterschelde? Nee, we kiezen voor de Westerschelde. En waarom de Westerschelde? Ja, daar hebben we veel economische bedrijvigheid en dat is niet altijd een woord wat iedereen wil horen in Nederland.

Economische bedrijvigheid, we hebben daar een bedrijf bijvoorbeeld als Dow Chemical met 2000 arbeidsplaatsen. Ik kan u zeggen dat Dow Chemical de afgelopen twee jaren de meest mogelijke moeite gehad heeft om hun voortbestaan voor de komende jaren te garanderen. Zij wilden als praktisch voorbeeld twintig schepen per dag meer door de Westerschelde laten varen voor aanvoer van grondstoffen. En dat was een significante verstoring en Rikus Jager zal het woord significant straks even nader toelichten. Dat was een significante verstoring voor de aanwezige natuur in de oevers. Nu kan je natuurlijk schouderophalend
daaraan voorbij gaan en zeggen, nou ja Dow Chemical chemische industrie is vervuilend, willen we niet. Als er nu één industrie is die de laatste decennia van alles heeft gedaan om zo min mogelijk te vervuilen, dan is dat de chemische industrie en dat verzin ik niet, dat kunt u overal raadplegen. En is het niet uiteindelijk de economie die een goede natuur en milieu financiert en banen oplevert? Dus wat dat betreft de ironie waarom de Westerschelde en niet de Oosterschelde?

Hoe is dat nou zo tot stand gekomen die vogel en habitat richtlijnen? Waar komt dat vandaan? Nou plus minus 25 jaar geleden waarschijnlijk in een achterkamer heeft men op het ministerie bedacht, wat kunnen we nog meer verzinnen om habitat soorten en types te beschermen. Dan heb ik het over 25 jaar geleden. Het komt uit Nederland, uiteindelijk is het naar Brussel gegaan, het is een aantal keren in de Tweede Kamer behandeld en de afgelopen decennia heeft men naar mijn mening daar iedereen zitten te pitten, want het is een significante verstoring voor de economie en de sociaal-economische verworven rechten van boeren, burgers en buitenlui.

Dat is een feit. We kunnen nog in bewaar en beroep. Dat proces zal Rikus nader toelichten, maar als wij dus de economie in die gebieden het nu moeilijk gaan maken, hoe gaan wij dan om met de financiële middelen die wij hebben ten aanzien van natuur? Om de stemming er wat in te brengen vanavond zal ik een paar voorbeelden geven, wat wij wel doen voor de natuur. Let wel, goede natuur moet.

Een aantal voorbeelden hoe men met belasting geld omgaat
in Nederland en de economie tracht in deze op slot te doen. Een prachtig voorbeeld vond ik zelf ; 1000 jaar geleden hadden wij edelherten op de Veluwe rond lopen en die dronken natuurzuiver water uit de bekkens van de Rijn en de IJssel. Een aantal biologen heeft dus bedacht, de edelherten moeten terug en laten we ze nu het plezier gunnen van het water wat destijds uit de bekkens van de IJssel en de Rijn kwam, dat is allemaal veranderd, maar geen probleem, dat gaan we allemaal omleggen. We gaan dat omleggen, deze bekkens moeten weer terugkomen, corridors worden weer aangelegd, ecoducten heet dat geloof ik. Bedrijfsterreinen worden uitgekocht en er zal hier en daar een woning verdwijnen, hetgeen dus betekent als je dat bij elkaar optelt dan zal een edelhert ongeveer één miljoen euro kosten per stuk.

Kraanvogels via de postcodeloterij één miljoen euro per stuk. Niemand vraagt zich af of die kraanvogel überhaupt in het twee na dichtstbevolkte land ter wereld nog wel hier wil rondlopen of rondvliegen. Korenwolven, daar hebben we van alles aan gedaan, we hebben bedrijven jaren lang laten procederen. Het heeft de staat, maar ook ondernemers gigantisch veel geld gekost. Men mocht daar niet bouwen, korenwolven 45.000 euro per stuk! De helft is inmiddels al opgevreten door de vos. Het was dus vrij duur vossenvoer. Korhoenders een nieuw project staat op stapel, een paar miljoen euro op de Hoge Veluwe. En waarom moet juist Nederland voldoen, want we hebben het toch over Europa? Waarom moet juist Nederland voldoen aan de zwaarste kwaliteit voor water? Waarom hebben de Nederlandse boeren alleen een ammoniakzonering?
En geldt dat niet voor Duitse en Belgische boeren?

Waarom als we ook maar iets aantreffen bij aanleg van wegen kunnen we het stop leggen via allerlei procedures? De voorbeelden zijn er van, recentelijk in Harderwijk heeft men sporen aangetroffen van een dassenburcht. Stopleggen, de aanleg er van! Of een bermzwaluw in Ede. Stopleggen, de aanleg van de rechter baan. Maar het was de mens, die de voorzieningen trof voor de bermzwaluw, dat hij zich daar kon huisvesten. Dat doet niet terzake. Stopleggen! 400 woningen in Renkum, omdat aan de overkant een trustgebied is voor smienten. Nu, ik woon in een gebied met smienten, daar hebben we dus al een paar miljoen van rondvliegen, daar moeten we heel trots op zijn, maar al een paar jaar wordt deze bouw stop gelegd, dankzij de heer Duyvendak van Groen Links.

Als laatste 8500 woningen in IJburg, dat project is jaren geleden goedgekeurd door de gemeenteraad. 8500 woningen, al bij de zandwinning heeft men een driehoekslakje gevonden, wat op de beschermde lijst staat. 8500 woningen, stop er mee. En geen financiële compensatie, want daar voorziet de habitat en de vogelrichtlijnen niet in. Hier dreigt naar mijn mening economie, ecologie in onze concurrentiepositie uit balans te geraken of te wel de zachte tred naar de waanzin.

Dank u wel. Mijn naam is Rikus Jager. Ik ben in de Kamer onder anderen belast binnen mijn fractie met de natuurbeschermingswetgeving en alles wat er aan hangt. Ook waar het gaat over de vogel en habitat richtlijnen. Is het nu allemaal zo erg als net door mijn voorganger werd gezegd? Ik denk dat het eigenlijk redelijk valt te nuanceren op een aantal punten en dat we natuurbeleid willen in Nederland dat is helder en dat moge ook helder zijn. Daar heeft de heer Elkhuizen wel gelijk in, in de afgelopen jaren vanaf 1992 toen de vogel en habitat richtlijnen uiteindelijk moesten worden geëffectueerd, heeft de politiek zitten slapen, maar hebben ook ondernemersverenigingen en vakverenigingen zitten slapen, want die hebben onvoldoende rekeningschap zich gegeven van datgene wat dat voor gevolgen zou kunnen hebben voor Nederland.

Daarom wil ik graag over de economische ontwikkeling spreken. Eén van de punten die daarbij met name speelt zijn de instandhoudings doelstellingen en die instandhoudingsdoelstellingen zijn helaas in de afgelopen periode nooit benoemd, maar dat zorgt er nu juist voor dat er op dit moment allerlei uitspraken komen van de Raad van State die erg juridisch zijn en waar geen mens meer iets van begrijpt en waardoor het draagvlak voor economie en ecologie weinig of niet meer aanwezig is. Mensen begrijpen het niet en ik denk dat het goed is om daarover dan een klein beetje uitleg te geven.

Laat ik dan als voorbeeld geven de Tweede Maasvlakte en waarom de Tweede Maasvlakte? Dat komt omdat we daar recentelijk over hebben gelezen. Het gaat om enorm veel arbeidsplaatsen, we hebben daar gelezen dat het ging om het larventransport naar de Waddenzee, maar dat kan voldoende wetenschappelijk worden onderzocht en dat geeft ook de Raad van State in zijn uitspraak aan, dat het larventransport op zich geen probleem hoeft te zijn voor wat betreft de instandhouding van de natuur in de Waddenzee. Je merkt dan de externe werking eigenlijk van de aangelegde gebieden verder reikt dan slechts een aantal honderden meters. We praten hier over een afstand van zo ongeveer 200 kilometer.

Waar het met name mee te maken heeft is, de slib aanwinning. Op het moment dat daar een Tweede Maasvlakte wordt aangelegd, dan zou dat kunnen betekenen dat slibaanlanding in de Waddenzee terugloopt en niet meer voldoet aan datgene wat voor de instandhouding van de Waddenzee noodzakelijk is. De Raad van State heeft zich toen pas proberen te vergewissen bij het Europese Hof of er wel voldoende materiaal voor handen was om te zeggen: Is die kwalitatieve instandhouding te garanderen voor de Waddenzee en is dat dan of lijkt dat dan mogelijk significante effecten voor die Waddenzee? En dat met name dat die natuur terugloopt. Het Europese Hof heeft aangegeven dat dat eigenlijk niet direct te kwalificeren valt. Onder anderen bleek dat uit de uitspraak rondom de kokkelvisserij, waarbij het Europese Hof ook heeft aangegeven dat de kokkelvisserij vooralsnog moet worden stilgelegd. Tegelijkertijd merk je dan ook dat in de politiek en ook in de economie, dat men zegt kokkelvisserij is dus überhaupt niet meer mogelijk in de Waddenzee, dat is niet wat het Europese Hof zegt. Het Europese Hof geeft heel nadrukkelijk aan als bekend was geweest dat de instandhoudingsdoelstellingen nu daar overeind wilt houden met betrekking tot de kokkels die voorkomen inde Waddenzee, dan hadden wij daarover een heldere uitspraak kunnen doen. U laat nu niets anders over dan het juridiseren van datgene wat er aan wetgeving voorlicht en dat is dan ook wat er daadwerkelijk gebeurd is door het Europese Hof. Zij hebben ook in de richting van de Raad van State aangegeven eigenlijk dat er onvoldoende duidelijkheid is over die significante effecten voor de Waddenzee waar het gaat om het slibtransport. Met als gevolg dat de Raad van State toen het zekere voor het onzekere gekozen heeft en is gegaan voor de juridisering van de wetgeving die op dit moment voorlicht en dan heb je het over die vogel en habitatrichtlijn die zegt van er mogen geen significante gevolgen optreden. Met andere woorden, je moet omwille van wetenschappelijk onderzoek kunnen aantonen dat er op lange termijn geen nadelige effecten zijn voor de Waddenzee. En dat nu is op dit moment onmogelijk, omdat Nederland namelijk tot dusverre heeft nagelaten om die instandhoudingsdoelstellingen die nodig zijn om de Waddenzee in zijn huidige structuur te behouden inzichtelijk te maken. Dat zou kunnen bij de Planologische kernbeslissing voor de Waddenzee, die voor dit jaar voor de zomer op de agenda van de Tweede Kamer stond, maar doordat er ook nader onderzoek moet worden verricht en minister Dekker heeft dat ook aangegeven in een brief aan de Kamer naar bijvoorbeeld de gevolgen die het heeft voor de vogel en habitatrichtlijnen, maar ook omgekeerd welke gevolgen heeft die richtlijn voor de Waddenzee, dus alles met alles inclusief de inspraakprocedures de PKB op dit moment niet eerder te voorzien dan eind 2006. En dat zal best gevolgen kunnen hebben voor de periode waarbinnen die Tweede Maasvlakte valt te realiseren, kunnen we het op korte termijn herstellen, datgene wat we daar binnen de planologische kernbeslissing Tweede Maasvlakte met elkaar hebben besloten. Ik denk dat het grootste aantal punten wat door de Raad van State is benoemd zeker wel, maar er is een aantal met name waar het gaat om het slibtransport dat zal moeilijk worden omdat voor de nabije toekomst te bepalen.

Ik heb zelf overigens ook altijd geleerd dat significant betekent, veelbetekenend gevolg voor de gebieden. Het punt is nu juist dat je in de juridisering ziet omdat men het zekere voor het onzekere neemt en er voor kiest om te voorkomen dat zich significante effecten optreden. Men wil heel voorzichtig de benadering kiezen, waardoor er soms dingen onmogelijk blijken te zijn. Ik ben van mening dat als wij met name binnen het Parlement in staat zijn om op korte termijn de instandhoudingsdoelstellingen met elkaar vast te stellen of wel beheersplannen voor de desbetreffende gebieden vast te stellen dat er dan veel meer mogelijk is dan dat er tot dusver gebleken is. En beheersplannen, het woord zegt het al, beheer betekent dat je ook beheer moet voeren over dat soort situaties. Een ander woord op het moment dat bijvoorbeeld er onvoldoende stipt wordt aangeland door de aanleg van de Tweede Maasvlakte dan zou je dat kunnen compenseren door het zelf dan op die manier er heen te brengen.

Aan de andere kant speelt er natuurlijk ook een andere factor mee, waarmee we te maken hebben en dat is onder anderen; de opwarming van ons klimaat, in hoeverre is dat juist als je het leest het verhaal van de schrijver van Jurassic Park, de naam schiet me nu even niet te binnen, maar (Crichton,uit het publiek), als je diens verhaal leest die zegt op een gegeven moment van ja opwarming van de aarde is dat überhaupt wel zo en 25% van de wetenschap zegt dat dan bijvoorbeeld ook. Warmt de aarde inderdaad op of is dat alleen slechts datgene wat we nu met elkaar aannemen? Laten we er nu van uit gaan dat het wel zo is,omdat de meerderheid dat wel verkondigt. Dat betekent dat de zeespiegel enorm zal stijgen en we hebben onlangs ook wel kunnen zien dat zeespiegelstijging inhoudt, ik geloof overigens niet dat er binnen twintig jaar tussen nu en twintig jaar realiteit zal zijn, maar op langere termijn wellicht wel. Dan praten we over enkele duizenden jaren. Maar daar tegenover staat dat men ook zegt dat daardoor de stromingen gaan veranderen. Dus de warme Golfstroom zal minder invloed op Nederland hebben en de koude Golfstroom beduidend meer. Laten we ervan uitgaan dat die zeespiegel wel stijgt dat de Waddenzee bij wijze van spreken evenals grote delen van Nederland volledig onderloopt. En in hoeverre moet je je dan nog houden aan die instandhoudingsdoelstelling.

Professor Berendsen in vervolg van Universiteit van Wageningen heeft het over de soorten bescherming ook wel gezegd en dat heb je het over gebiedbescherming waar bepaalde planten voorkomen of bepaalde dieren voorkomen, moet je je wel zo strak vasthouden aan soorten bescherming, omdat door die klimatologische veranderingen soorten naar andere gebieden willen gaan dan waar ze zich nu bevinden. En wat nu nog een te beschermen soort voor ons gebied is, kan een plaag zijn in een ander deel van de wereld, waar men liever ziet dat ze worden opgeruimd. Die afweging en die balans zul je moeten terugvinden, als je dan vervolgens ook belt met de Europese Commissie in Brussel dan wordt er gezegd: Ja, Nederland mag wel compenseren, maar het moet dat compenseren binnen eigen landsgrenzen en het mag niet zo zijn dat dat Europees wordt gecompenseerd.

Als we bijvoorbeeld kijken naar de manier waarop wij onze natuurgebieden hebben bepaald, dan hebben wij er vreselijk veel moeite voor moeten doen om 22 tot 25% en ongeveer een kwart van Nederland dat als zodanig kan worden aangemeld, te benoemen. Terwijl bijvoorbeeld in Polen het heel eenvoudig was om 75% van het land aan te melden als natuurgebied, om de doodeenvoudige reden dat daar een andere opbouw van het land zich voordoet. In die zin heb ik ook bijvoorbeeld wel eens gezegd op een aantal spreekbeurten; zou je Nederland veel meer moeten benaderen waarbij je wel uiteraard de waarde van de verschillende richtlijnen in het oog houdt, niet veel meer moet benaderen als een dunbevolkte stad in plaats van een dichtbevolkt land.

Als je Nederland op de schaal plaatst en zeker mondiaal gezien en vergelijkt met Shanghai en zeker met New York of een stad als Hamburg dan zal Nederland bij wijze van spreke een grote stad zijn met één gemeentebestuur en dan zou je een behoorlijke bestuursvernieuwing kunnen realiseren, maar dat even terzijde. Maar op zich denk ik dat het zinvol is om bij de afweging van dit soort modellen en daar waar het gaat om de economie en ecologie om te gaan kijken van nou heb je te maken met stevig gebied en moet je die natuurgebieden niet veel meer daar zoeken waar ze mogelijk zijn en waar soorten ook echt in stand gehouden kunnen worden. Maar zo langzamerhand begint dat namelijk in Nederland steeds moeilijker en steeds dramatischer te worden.

We hebben onder anderen net gezien dat over de Oostvaardersplassen bepaalde oerossen in leven wilden zien te houden met het bijvoeren van die beesten, maar op het moment dat het gebied zich beperkt, ja dan zullen de zwakste dieren, zullen sterven en daarover doen we nu in Nederland met elkaar heel erg dramatisch en er wordt gigantisch veel geld geïnvesteerd in het bijvoeren van die dieren, waardoor ook zwakke soorten in leven blijven en de soort alleen maar verslechterd. Overigens oerossen, die vanuit Schotland hierheen geplaatst zijn, wellicht nooit in Nederland zijn voorgekomen, maar die in Nederland zijn geplaatst, omdat dat wel handig was voor het onderhoud van dat natuurgebied, sterker nog ik durf eigenlijk te beweren dat ze niet in Nederland voorkwamen omdat op het moment dat ze in Schotland als oerossen werden bestempeld en daar wel voorkwamen bestond Nederland nog niet eens in onze geschiedenis. In die zin zie je dat we bezig zijn door soorten in stand te houden op plaatsen waar het verdraaid moeilijk is om dat gerealiseerd te krijgen. En als we dan inderdaad de natuur zijn gang moeten laten gaan dan zou je dus ook niet meer moeten doen aan dijkverzwaring en zouden we misschien moeten overwegen of de Randstad misschien niet in het Ruhrgebied moet worden geplaatst, dus op hoger gelegen gebieden terecht komt.