Sharon Dijksma, lid PvdA Tweede Kamer (verslag & foto’s)

Ik heb mij laten vertellen dat het een onderonsje was van liberalen onder elkaar en ik ben natuurlijk in die zin ook wel een leerling van Frits Bolkestein, die geleerd heeft aan politici om toch vooral provocerend de discussie te openen. En hij heeft ooit een keer gezegd dat de VVD de echte partij van de arbeid was en daar had hij dan de bedoeling mee om duidelijk te maken dat de VVD toch wel een veel betere partij is en coalitiepartner als het gaat om het creëren van werkgelegenheid in Nederland. En toen dacht ik bij mezelf ‘weet je wat volgens mij kan je die stelling ook omdraaien’. Dus vandaar dat ik hier van plan was om te verdedigen dat de Partij van de Arbeid de echte volkspartij voor vrijheid en democratie is. En waarom is die VVD nou toch geen liberale partij meer?
Ik heb daar eigenlijk vijf argumenten voor, daar hoeft u het wel of niet mee eens te zijn, maar het zijn ook onderwerpen waarvan ik hoop dat we in iedere geval inhoudelijk de discussie over zouden kunnen gaan voeren.
Allereerst zie je dat er in Nederland een trend is, waarbij met name het conservatieve denken behoorlijk in schwung is en dan zeg ik het nog voorzichtig. En de VVD is daar, met een aantal uitgesproken politici, de laatste tijd nogal een boegbeeld van geworden. En wat je dan ziet bij die politici is dat ze eigenlijk niet alleen maar meer geloven in de maakbaarheid van de samenleving zoals die traditioneel vooral bij de sociaal-democraten aanwezig was. Nee, zij geloven binnenkort eigenlijk zelfs in de maakbaarheid van mensen. Als je kijkt op de wijze waar bijvoorbeeld Ayaan Hirsi Ali en Geert Wilders de discussie voeren over integratie. Over de wijze waarop mensen in Nederland zich zouden moeten aanpassen aan de normen en waarden dan zie je dat ze eigenlijk uit zijn op wat ik dan maar noem, een dogmatisch eenheidsdenken. Terwijl de PvdA inmiddels afscheid aan het nemen is van het denken in eenheidsworst. We geloven niet meer in de middenschool, de basisvorming mag van ons nu ook op de helling. Zie je dat als het om de culturele aspecten gaat, dat juist de VVD heel erg gelooft in een soort van eengedachtenvorming van alle Nederlanders die moeten eigenlijk allemaal een beetje grosso modo in cultureel opzicht aan dezelfde eisen voldoen. Daar hoort dan nog net niet bij dat we allemaal van hutspot en boerenkool houden. Maar toch is er een vrij sterk, wat ik dan maar noem assimilatie denken, op gang gekomen en daar moet je als echte liberaal toch wel een tweede keer over nadenken voordat je dat aanhangt.
Daarbij en dat is mijn tweede argument, zie je dat ook met name die denkers de overheid een rol geven, die een heel andere kijk levert op de positie van de staat als dat de VVD die eigenlijk eigen was. Want in plaats van voorwaarde scheppend, zelfontplooiing voorop hebbend als belangrijk idee, emancipatie, zie je dat men vooral bezig is met reguleren, regels. Mensen dwingen om bepaalde dingen wel of niet te doen. En daarmee krijg je eigenlijk een soort beleid wat vanuit de overheid wordt opgelegd, op welke wijze integratie wel of niet geslaagd is. Terwijl dat natuurlijk een ontwikkeling is, die je misschien vanuit de overheid wel het minst zou kunnen afdwingen. En begrijp me goed, ik ga hier vandaag niet verdedigen dat je aan mensen geen regels moet stellen, dat als je hier in Nederland komt dat het allemaal vrijheid blijheid is en je doet maar waar je zin in hebt. Ik geloof dat ik binnen de Partij van de Arbeid wel één van de mensen ben die vindt dat we daar nadrukkelijk een andere koers zouden moeten en kunnen varen dan in het verleden. Maar datgene wat de VVD er nu van maakt, dat past in ieder geval niet in mijn straatje.
Een derde punt wat ik zou willen noemen als argument is dat je ziet dat met name de liberalen tegen een aantal ontwikkelingen zijn op het gebied van democratische vernieuwing waar Thorbecke toch in het verleden hard voor gestreden heeft. Als je kijkt naar het collectief referendum, geef de burgers meer zeggenschap en macht, dan merk je dat de liberalen eigenlijk alleen maar voor zijn op het moment dat ze denken dat er iets te winnen valt. Namelijk een ‘nee’ tegen de Europese grondwet. En voor het overige wordt zelfs in de nacht van Wiegel de boel vrolijk afgeschoten. Dus ik denk dat dat toch wel degelijk in strijd zou kunnen zijn met datgene wat Thorbecke ooit bedoeld heeft. Nu weet ik dat het veel al in liberale kring ongelofelijk gevaarlijk is om je op het gladde ijs van Thorbecke en zijn leer te begeven. Want de liberalen weten het uiteindelijk natuurlijk altijd beter. Dus daarom heb ik ook maar aansluiting gezocht bij datgene waarbij een andere liberaal het een en ander gezegd heeft. Dat is namelijk mijn jeugdige collega en ook wel een beetje een maatje Boris van der Ham die nog niet zo heel erg lang geleden een voortreffelijk stuk geschreven heeft waarin hij uitlegt wat er nu zoal tegenstrijdig is aan de democratische vernieuwingspolitiek van met name de VVD en waarom zij dus niet de ware hoeders van de gedachteleer van Thorbecke zijn. Hij heeft bijvoorbeeld het voorbeeld genoemd van het instituut van de Eerste Kamer. In zijn tijd vond Thorbecke, ik citeer nu, dit al een overbodig instituut en zonder enig doel. Nou, ik kan het niet meer met hem eens zijn. En ondertussen zie je dus dat dat met name door onder andere de VVD het sterkst gekoesterd wordt. Sterker nog, ik noemde het net al, de nacht van Wiegel. Als het politiek er echt op aan komt dan worden daar dus door de VVD de messen geslepen en niet eens in de Tweede Kamer. Daarnaast was Thorbecke ook een belangrijk voorstander van het geven van vrijheid aan lokale overheden. Eigenlijk vond hij dat als het gaat om politiek dicht bij burgers brengen het ongelofelijk belangrijk is dat je dat dicht bij huis doet en dat je dus lokale bestuurders grote mate van zeggenschap en ruimte geeft om ook de bestuurlijke inrichting van hun samenleving ter hand te nemen en burgers direct invloed te laten uitoefenen op datgene wat er zoal besloten wordt. En wat doet de VVD? Ze schaft de OZB af. Dat is dus de enige financiële armslag die een gemeente bijna heeft buiten rijksmiddelen om, om ervoor te zorgen dat ze ook zelf keuzes kan maken in het beleid dat ze voert. En die vrijheid die wordt nu eigenlijk met het huidige kabinetsbeleid, als Zalm z’n zin krijgt, of dat lukt dat moeten we nog zien, maar dat wordt dan weer ingeperkt. Dat is eigenlijk heel erg zonde. Een vierde argument gaat over de sociale zekerheid. Er is een liberaal die ik ongelofelijk in mijn hart koester en dat is de heer Sam van Houten want die maakte met zijn Kinderwet een einde aan de kinderarbeid. En die man wist dus al in de vorige eeuw hoe je in Nederland een bepaald sterk sociaal beleid zou moeten voeren. En kinderarbeid is wereldwijd toch wel een van de meest beruchte uitbuitingsvormen die er maar denkbaar is. Daar heeft hij in elk geval in Nederland een einde aan gemaakt. Als je nu kijkt naar de rol die de VVD speelt als het gaat om het opbouwen van de verzorgingsstaat dan moet ik zeggen dat zij eerder een afbraakbeleid steunen. Dat vind ik jammer. Persoonlijk heb ik nogal wat op met Mark Rutte. Ik denk dat als die jongen wat meer vrijheid zou krijgen, dat hij misschien nog wel een paar andere voorstellen zou doen die heel dicht in de buurt komen van wat in elk geval ook sociaal democraten een goed beleid zouden vinden. Ik denk dus dat dat een gemiste kans is en je ziet ook, want daarom beroep ik mij wederom op de discussie die ook intern gevoerd wordt binnen de VVD. Melanie Schultz en Mark Rutte zijn zelf de discussie gestart over de politieke koers van de liberalen. Dat geeft aan dat in die club intern ook het een en ander wringt. Het is een waarneming van een betrekkelijke buitenstaander.
Dan tenslotte, want ik begreep dat ik niet zo heel erg lang mocht praten. Dat wil ik ook niet doen, ik wil het vooral graag aan u overlaten. Het onderwerp vrijheid van onderwijs. Want ook dat is iets wat in 1848 door Thorbecke eigenlijk al in de grondwet verankerd is. Daarin is namelijk geschreven, ik spreek nu maar even oud-Nederlands: ‘Het recht der ouders om naar hunne begrippe de opvoeding hunner kinderen te regelen.’ En later is dat uitgevloeid in de vrijheid van onderwijs. Nu zie je dat dat traditioneel, men denkt dat dat van het CDA is, die zijn wel vaker heel goed in het inpikken van andermans onderwerpen, men denkt dus dat het een heel conservatief standpunt is, maar eigenlijk is natuurlijk de vrijheid van onderwijs, vrijheid voor ouders om hun onderwijs zodanig in te richten dat ze daar ook werkelijk iets te zeggen hebben, een punt dat heel lang ook door de VVD gekoesterd werd. Toen ik in het verleden nog onderwijswoordvoerder was heb ik dat ook regelmatig gemerkt omdat met name Clemens Cornielje als woordvoerder van deze fractie daar ook pal voor stond. Tot vorig jaar zou ik geloof ik moeten zeggen. Nu zie je dat op zichzelf die vrijheid van onderwijs inderdaad aan modernisering toe is. Er moeten dingen veranderen. In mijn optiek gaat het er dan ook vooral om die vrijheid van ouders wel overeind te houden, maar dat betekent niet dat je geen eisen mag stellen aan instellingen. Dus waar ik voorstander van ben, is dat er een acceptatieplicht voor leerlingen komt. Daarmee perk je de vrijheid van ouders geenszins in, maar realiseer je wel dat er scholen ontstaan van een gemengde vorm waar ouders zichzelf kunnen aanmelden en dan bereik je per saldo hetzelfde als datgene wat de VVD nu wil. Alleen je doet het op een veel liberalere manier en daar zijn we tenslotte voor.
Dus het zijn een paar argumenten waarvan ik zou willen laten zien dat als het er nu werkelijk om gaat om liberale keuzes te maken, vrijheid te bieden aan mensen in verantwoordelijkheid, zonder betutteling, zonder dat je ze van bovenaf oplegt hoe jouw beeld van de waarheid en de werkelijkheid eruit ziet, dan moet je dus helaas niet meer bij de VVD zijn, dames en heren. Ik ben benieuwd hoe u erover denkt.